Page 61 - Bilten broj 5 za 2021

Neretljani zadali mnogo glavobolje duždevima Pjetru Tradoniku i Pjetru Kandijanu I, pa do
pada Prejasne republike pred pobedonosnom Napoleonovom silom 1797. godine. Istorija Srba
bila bi mnogo siromašnija da pisana svedočanstva o njoj nisu sačuvana u Mletačkom arhivu
(Archivio di Stato di Venezia), Muzeju Korer, Marćani i mnogim drugim muzejskim,
bibliotečkim i arhivskim fondovima i zbirkama u vlasništvu ustanova kulture, naučnih instituta
i privatnih lica. U srednjem veku mnogi srpski vladari i velikaši uživali su prava mletačkih
građana, mletački trgovci su često dolazili u luke, gradove i trgove pod srpskom vlašću,
trgovalo se i pregovaralo, sklapana su savezništva, a ponekad se i ratovalo. Kretanje ljudi i
robe neminovno je uslovilo i razmenu ideja. U vreme Balšića i Crnojevića, despota Stefana
Lazarevića i Đurđa Brankovića, i posebno nakon nestanka srpske srednjovekovne države,
delovi srpskog naroda živeli su pod vlašću Mletačke republike. Mnogi Srbi i drugi Južni
Sloveni, počev od poslednjih decenija XIV veka, spas od zavojevača tražili su u gradu na
lagunama. U njemu su bili poznati pod zajedničkim nazivom Schiavoni. Sećanje na njih čuva
jedno od najreprezentativnijih šetališa u današnjoj Veneciji – Riva degli Schiavoni u
neposrednoj blizini Trga Svetog Marka i Duždeve palate. Skjavoni su uspeli da u Veneciji
stvore svoju školu, bratovštinu i gostoprimnicu, a kao zaštitnike uzeli su dobro poznate
svetitelje iz zavičaja, Svetog Đorđa i Svetog Trifuna. Uprkos predočenim činjenicama,
zapanjujuće je mali broj naslova posvećenih istoriji Venecije koji se mogu naći u knjižarama
na srpskom govornom području. Premda jedna od omiljenih turističkih destinacija, Venecija
ne izaziva veliko interesovanje čitalačke publike. Njena istorija je prebogata, ona je riznica
remek-dela vizuelnih umetnosti, nadahnjujućih i zastrašujućih predanja, istoriografskih
svedočanstava, književnih dela raznorodnih žanrova, osobenih scenskih umetnosti. Grad
stvoren u snu Svetog Marka, u čudesnoj viziji koju je Jevanđelista doživeo na Rivoaltu
(Rijalto), peščanom sprudu na koji je pristao zbog jakog nevremena. Njegov skromni brod
oštećen je na putu prema Akvileji. Velelepni grad iz Jevanđelistine vizije vremenom je postao
stvarnost. Studija Šarla Dila prati ovaj razvoj od skromnog naselja na sprudovima između
kojih je tekla reka, današnji Canal grande, s ribarskim kućicama, baštama, stablima voćaka i
vinogradima, do pouzdanog saveznika Romejskog carstva. Krvava pobuna iz 976. godine, u
kojoj je grupacija na čelu s Orseolima odnela pobedu nad porodicom Kandijano, odredila je
dalju sudbinu Venecije. Masakrirani dužd Pjetro Kandijano IV i njegovi istomišljenici zalagali
su se za uspostavljanje čvršćih veza sa zaleđem, stvaranje poseda na kopnu, uključivanje grada
u feudalni sistem i privredne tokove karakteristične za čvrsto tle izvan lagune. U političkom
smislu to je značilo oslonac na tek stvoreno Rimsko-nemačko carstvo. Orseoli su pogled
okretali ka Vizantiji, ka dalekom Konstantinopolju, a napredak su videli u razvoju pomorske
trgovine. Tako se dogodilo da je Venecija 1205. posedovala kolonijalno cartvo na Levantu.
Jadransko more je već neko vreme slovilo za njen zaliv. Posede na kopnu – Terraferma –
počela je da stvara tek od XIV veka. Šarl Dil kontinuirano prati razvoj mletačke politike, njenu
borbu za samostalnost u odnosu na Romejsko carstvo. Autor posebnu pažnju poklanja razvoju
državnog uređenja, u mnogo čemu jedinstvenog, u kome su se skladno prepleli elementi
monarhijskog i oligarhijskog uređenja s bledim proplamsajima nekadašnjih prava stanovnika
lagune da o stvarima od presudnog značaja odlučuju zajednički. Složeni sistem veća i
magistratura prikazan je izuzetno razumljivo. Na više mesta govori se o ekonomskom
pragmatizmu i značaju profita kao jedne od glavnih vrednosti kojoj se težilo u javnom i
privatnom životu. Šarl Dil objašnjava da je ekonomsko blagostanje u Veneciji stvaralo
atmosferu zadovoljstva među građanima, što je ublažavalo tenzije između patricijata i nižih
društvenih slojeva uprkos čvrstoj kontroli organa vlasti. Premda se ova teza danas može
posmatrati iz više različitih uglova, ona je u osnovi izdržala sud vremena. Stvaranje
prekomorskih poseda – Stato da mar – iziskivalo je razvoj novih magistratura. Mletačkoj
diplomatiji posvećeno je posebno poglavlje. Šarl Dil je dosta prostora ostavio i onoj drugoj
Veneciji, izvan ratova, virtuoznih diplomatskih odmeravanja, profita i kolonijalnog carstva –
gradu Veneciji u kome se odvijao život na mnogo različitih nivoa. Ton su mu davali slikari,
vajari, pisci, putnici, strane diplomate, državnici u prolazu, ljudi različitog porekla i rasa,
kurtizane-pesnikinje prefinjenih manira i zavodljivog intelektualnog stava. Šarl Dil